این مقاله به بررسی تاثیر یادگیری بر مبنای روش های "مدل میانگین زمان انباشته" و مدل" نهایی هزینه تجمعی" بر سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت عملگرا(PFABC)  می پردازد. با استفاده از 40 عدد بتای (b) متفاوت، انواع انحرافات مربوط به هزینه های قابل انعطاف و تعهد شده محاسبه شد. سپس با استفاده از آزمون t استیودنت میانگین های بدست آمده انحرافات مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمون سه فرضیه اصلی نشان داد که بین انحرافات حاصل از دو مدل میانیگن زمان انباشته و مدل نهایی تولید انباشته و هم چنین بین انحرافات حاصل از این دو مدل با انحرافات محاسبه شده قبل از در نظر گرفتن اثر منحنی یادگیری تفاوت معناداری وجود دارد. این انحرافات شامل چهار انحراف مقدار، اثربخشی، کارایی و بهره وری مربوط به هزینه های قابل انعطاف و سه انحراف بودجه، ظرفیت و کارایی مربوط به هزینه های تعهد شده است. این یافته ها نشان می دهد که منحنی یادگیری و روش محاسبه آن تاثیر بااهمیتی روی قیمت تمام شده و انحرافات هزینه و بودجه حاصل از PFABC دارد.

هدف این پژوهش بررسی اولویت بندی عوامل موثر بر نسل سوم هزینه یابی بر مبنای فعالیت عملگرا (PFABC) (مطالعه موردی: بیمارستان نمازی شیراز) بوده است. بدین منظور با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی بر مبنای روش مقایسات زوجی و درخت تصمیم و جدول نه کمیتی عوامل موثر بر نسل سوم هزینه یابی بر مبنای فعالیت عملگرا(PFABC ) شناسایی و با استفاده از نرم افزار Expert choice11 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته شد. جامعه آماری پژوهش حاضر متخصصان و کارشناسان مالی شاغل در بیمارستان نمازی شیراز در نظر گرفته شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر در رابطه نسل سوم هزینه یابی بر مبنای فعالیت عملگرا (PFABC) و شاخص سازمانی کمترین تاثیر در رابطه نسل سوم هزینه یابی بر مبنای فعالیت عملگرا (PFABC) با تکنیک تحلیل سلسله مراتبی(AHP) دارد. به عبارت دیگر از میان شاخص اقتصادی؛ ساختار هزینه های موجود، از میان شاخص سازمانی؛ به روز بودن سیستم و از میان شاخص فنی؛ در نظر گرفتن منابع واقعی استفاده شده توسط هر فعالیت به عنوان موثرترین عامل با نسل سوم هزینه یابی بر مبنای فعالیت عملگرا (PFABC)، رابطه مستقیم دارد.

هدف: هدف این پژوهش آن است که بر اساس نظریه های اقتضا و نوآوری بررسی کند که چه سازه هایی باید در اجرای موفق سیستم های هزینه یابی انتخاب شوند و چرا بین تیوری و عمل این سیستم ها فاصله وجود دارد؟ در این راستا تاثیر عوامل سازمانی، تکنولوژی، محیطی، هزینه ای و سایر عوامل مربوط به سیستم PFABC به عنوان سومین و جدیدترین سیستم ABC بررسی شدند. روش: این پژوهش در زمره پژوهش های کمی و پیمایشی قرار می گیرد. جامعه آماری بررسی شده، کلیه شرکت های بورس اوراق بهادار تهران بود. پس از توزیع 450 پرسش نامه به مدیران شرکت ها در سال 1397، در نهایت 262 پرسش نامه قابل استفاده و تکمیل برای تجزیه و تحلیل جمع آوری شد. برای آزمون فرضیه ها، از معادلات ساختاری و نرم افزارهای SPSS و SMARTPLS استفاده شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که کلیه سازه های مرتبط با عوامل سازمانی، تکنولوژی، محیطی و هزینه ای، بر اجرای سیستم هزینه یابی PFABC تاثیر معنادار و مثبتی دارند و این یافته ها، شواهد تجربی برای تایید نظریه های اقتضا و نوآوری، محسوب می شوند. عوامل محیطی با ضریب 997/0 دارای بیشترین تاثیر است و پس از آن، عوامل هزینه ای (996/0)، عوامل تکنولوژی (993/0) و عوامل سازمانی (981/0) قرار دارند. بین سازه های مرتبط با سایر عوامل (تمایل به صرفه جویی، یکپارچگی سیستم و زمان پیاده سازی سیستم) و اجرای سیستم هزینه یابی PFABC رابطه مهم و معناداری وجود ندارد. نتیجه گیری: یافته های پژوهش، عوامل مهم و ایجادکننده شکاف بین تیوری و عملکرد سیستم هزینه یابی PFABC را نمایان کرده است و نشان می دهد که ABC، TDABC و PFABC به ترتیب در 1/6 درصد، 04/0 درصد و صفر درصد شرکت های بورسی پیاده شده اند. از این رو، بین تیوری و عملکرد این سیستم ها شکاف زیادی وجود دارد.

این مقاله به بررسی ویژگی ها، مزیت ها و معایب هریک از سیستم های هزینه یابی سنتی، هزینه یابی بر مبنای فعالیت سنتی، هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمانگرا و عملگرا همراه با بیان دلایل سوگیری به سمت هریک از سیستم های هزینه یابی مزبور می پردازد. در راستای بهبود مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت سنتی، کپلن و اندرسون (2004) موفق به ابداع یک مدل ساده شده پیش از اجرا مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت سنتی به نام هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمانگرا شدند. این مدل با وجود مزیت های متعدد، به دلیل معایب خاص خود، موجب شد که محققان به سمت مدل های هزینه یابی دیگری از جمله هزینه یابی بر مبنای فعالیت عملگرا سوق یابند. با این وجود، مفید بودن هر سیستم باید بر مبنای مزیت ها و عیب های آن در شرایط مختلف تعیین شود. از آن گذشته، هیچ سیستم هزینه یابی کامل نبوده و در طی زمان با توجه به شرایط دچار تغییر می شود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.